Ειδικές προφυλάξεις για την εκτέλεση βρογχoσκόπησης κατά τη διάρκεια της επιδημικής φάσης COVID-19.
Οδηγίες της Γαλλικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (SPLF)
Το έγγραφο προτείνεται από την Γαλλόφωνη Ομάδα Ενδοσκόπησης (GELF) εξ ονόματος της Γαλλικής Πνευμονολογικής Εταιρείας
Σύνταξη: Pr JM Vergnon (St Etienne)
Επισκόπηση από τους: Dr Clément Fournier (Lille), Dr. Samy Lachkar (Rouen), Dr Hervé Dutau (Marseille), Dr Nicolas Guibert (Toulouse), Dr Bruno Escarguel (Marseille).
Ευχαριστήριο για τη βοήθεια και την διόρθωση: Pr Philippe Berthelot του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου (CHU) του Saint-Etienne και Πρώην Προέδρου της Γαλλικής Εταιρείας Νοσοκομειακής Υγιεινής
Μετάφραση: Μάριος Φρουδαράκης, Καθηγητής Πνευμονολογίας ΔΠΘ
Ο ασθενής που έχει προσβληθεί από κορωνoϊό, συμπτωματικός ή μη, μπορεί να μεταδίδει τον ιό από τον βλεννογόνο του αναπνευστικού συστήματος. Η μετάδοση οφείλεται κυρίως σε σταγονίδια κατά τη διάρκεια του βήχα (μεγάλα σταγονίδια), αλλά και από τον εκπνεόμενο αέρα (λεπτά σταγονίδια) κατά τη διάρκεια των χειρισμών με κίνδυνο αερόλυσης. Υπάρχει επίσης πιθανή μετάδοση είτε μέσω επαφής (με τους χειρισμούς, ή μέσω μολυσμένων επιφανειών), είτε μέσω του επιπεφυκότος. Μια ενδοσκόπηση του αναπνευστικού συστήματος, όπως και άλλες μέθοδοι παρέμβασης όπως η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, η αεροσολθεραπεία ή η φυσιοθεραπεία του αναπνευστικού, αυξάνουν σημαντικά την έκθεση και τον κίνδυνο μόλυνσης.
Για τη βρογχοσκόπηση, ο βήχας και η άμεση πρόσβαση στον αεραγωγό (μετάδοση με λεπτά σταγονίδια) εξηγούν αυτόν τον σημαντικό κίνδυνο. Επομένως, η διεξαγωγή μιας βρογχοσκόπηση στο πλαίσιο της επιδημίας αυτής πρέπει να αναβληθεί όταν δεν κρίνεται απολύτως απαραίτητη. Μόνο για επείγουσες ενδείξεις πρέπει να διεξάγεται βρογχοσκόπηση, η οποία σε περίπτωση αναβολής εκθέτει σε σημαντικό κίνδυνο τον ασθενή. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ομάδα που εκτελεί τη βρογχοσκόπηση πρέπει να περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα για την υλοποίησή της.
Συνολικά, η προστασία που πρέπει να εφαρμοστεί δεν διαφέρει από εκείνη που προτείνεται για άλλες λοιμώξεις με αερομεταφερόμενη μετάδοση, όπως η φυματίωση. Ο ασθενής πρέπει να φορά χειρουργική μάσκα κατά την τοποθέτησή του, η οποία θα αφαιρεθεί μόνο στην αρχή της διαδικασίας. Ο χειριστής και η ομάδα του πρέπει να φορούν προστατευτικά ρούχα πάνω από την ιατρική ποδιά, όπως αδιάβροχη, πλαστική ποδιά, κάλυμα τριχωτού κεφαλής, μη αποστειρωμένα γάντια και μάσκα προστασίας για λεπτά σταγονίδια τύπου FFP2 καθώς και προστατευτικά γυαλιά. Τα γυαλιά μυωπίας/πρεσβυωπίας δεν παρέχουν αυτή την προστασία.
Η υγιεινή των χεριών με ένα υδροαλκοολικό προϊόν είναι επιτακτική πριν και μετά την βρογχοσκόπηση καθώς και μετά την αφαίρεση του προστατευτικού εξοπλισμού και της μάσκας. Το ενδοσκοπικό δωμάτιο πρέπει να εξασφαλίζει την ανανέωση του αέρα σύμφωνα με τη νομοθεσία. Επιπλέον χρόνος αερισμού ή “ανάπαυσης” του δωματίου, ανάλογα με τη ροή του εξαερισμού, είναι επιθυμητή. Η απολύμανση των ενδοσκοπίων γίνεται με τον συνηθισμένο τρόπο, επειδή ο ιός είναι ευαίσθητος στα απολυμαντικά που χρησιμοποιούνται. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να εξεταστεί και να προταθεί η χρήση ενός ενδοσκοπίου μίας χρήσης, προκειμένου να μειωθούν οι κίνδυνοι της αερομεταφερόμενης και εξ’επαφής έκθεσης κατά τον καθαρισμό του χρησιμοποιημένου ενδοσκοπίου.
Βιο-καθαρισμός επιφανειών που πιθανόν να έχουν μολυνθεί (πολυθρόνα, φορείο, πίνακες, συσκευές και δάπεδα) πρέπει να πραγματοποιείται με το συνηθισμένο απορρυπαντικό προϊόν απολύμανσης. Το Συμβούλιο Δημόσιας Υγείας στη γνωμοδότησή του της 18ης Φεβρουαρίου 2020 συνιστά την απολύμανση του εδάφους με λευκαντικό σε συγκέντρωση 0,5% (5,000 ppm) ή με οποιοδήποτε άλλο προϊόν επικυρωμένο από το πρότυπο EN 14476. Το κύκλωμα εκκένωσης των αποβλήτων πρέπει να σέβεται τους κανόνες εκκένωσης των αποβλήτων με μολυσματικό κίνδυνο.
Στο σημερινό πλαίσιο επιδημίας, και στο βαθμό που ένας ασυμπτωματικός ασθενής μπορεί να είναι μολυσματικός, προτείνουμε να τηρηθούν οι ίδιες προφυλάξεις για τη διενέργεια βρογχοσκόπησης, ανεξάρτητα από το εάν ο ασθενής έχει προσβληθεί, είναι ύποπτος προσβολής ή χωρίς κλινικές ενδείξεις μόλυνσης με COVID-19.
Αυτές οι οδηγίες είναι πιθανό να εξελιχθούν γρήγορα, ανάλογα με την εξέλιξη της γνώσης και την επιδημιολογική κατάσταση.
Βιβλιογραφία
- Nouvelle définition des cas de COVID-19 et prise en charge de ces patients. Ministère des Solidarités et de la Santé. Direction Générale de la Santé Référence MARS 2020_8. 01/03/2020
- Procédure de prise en charge au bloc opératoire d’un patient infecté par le nCoV 2020, GED CHU Bichat Claude Bernard. APHP.7
- Avis relatif aux indications du port des masques chirurgicaux et des appareils de protection respiratoire de type FFP2 pour les professionnels de sante. Société Française d’Hygiène Hospitalière – 04 mars 2020
- Epidémie de COVID-19 recommandations en endoscopie digestive sfed.org
- Propositions pour la prise en charge anesthésique d’un patient suspect ou infecté à coronavirus COVID-19 sfar.org
- Avis relatif aux mesures d’hygiène pour la prise en charge d’un patient considéré comme cas suspect, possible ou confirmé d’infection à 2019-nCoV Société Française d’hygiène hospitalière avis du 28 Janvier 2020
Précautions particulières pour la réalisation d’une endoscopie bronchique durant la phase épidémique COVID-19.
Recommandations de la Société de pneumologie de langue Française (SPLF)
Ce document est proposé par le GELF (groupe d’endoscopie de langue Française) au nom de la SPLF
Rédaction: Pr JM Vergnon (St Etienne)
Relecture critique par : Dr Clément Fournier (Lille) Dr Samy Lachkar (Rouen) Dr Hervé Dutau (Marseille) Dr Nicolas Guibert (Toulouse) et Dr Bruno Escarguel (Marseille).
Remerciements pour son aide et sa relecture critique au Pr Philippe Berthelot du CHU de Saint-Etienne, ancien Président de la Société Française d’Hygiène Hospitalière
Le patient infecté par le coronavirus, qu’il soit symptomatique ou non, peut transmettre l’infection par transmission du virus aux muqueuses respiratoires. Cette transmission se fait essentiellement par voie gouttelettes (grosses gouttelettes) lors de la toux mais également par l’air expiré (fines gouttelettes) lors de manoeuvres à risqué d’aérosolisation. Il existe aussi une transmission possible soit par contact (manu-portage, surfaces contaminées) soit par voie conjonctivale. Une endoscopie de l’appareil respiratoire, au même titre que les manoeuvres de réanimation, l’aérosolthérapie ou la kinésithérapie respiratoire augmentent fortement l’exposition et le risque de contamination.
Pour l’endoscopie bronchique, les phénomènes de toux et l’accès direct à la voie aérienne (transmission par de fines gouttelettes) expliquent ce sur-risque. La réalisation d’une endoscopie bronchique dans ce contexte doit donc être différée. Seules les indications urgentes, exposant à un risque majeur en cas de report doivent être réalisées et avec une équipe limitée au strict nécessaire pour sa réalisation. De façon globale, la protection à mettre en place ne diffère pas de celle proposée pour d’autres infections à transmission aéroportée comme la tuberculose. Le patient doit porter lors de son installation un masque chirurgical qui sera enlevé juste au début de la procedure.
L’opérateur et son équipe présente doivent porter des vêtementsde protection type sur-blouse imperméable ou sur-blouse + tablier plastique, une charlotte, des gants non stériles et une protection contre les projections et fines gouttelettes avec un appareil de protection respiratoire (APR) de type FFP2 ainsi que des lunettes de protection. Les lunettes de vue n’assurent pas cette protection. L’hygiène des mains avec un produit hydro-alcoolique est impérative avant et après l’endoscopie ainsi qu’après avoir retiré les équipements de protection et l’APR. La salle d’endoscopie doit assurer le renouvellement de l’air conforme à la législation. Une aération complémentaire ou un temps de repos de la salle, fonction du débit de ventilation, est souhaitable.
La désinfection des endoscopes se fait de façon habituelle car le virus est sensible aux produits désinfectants utilisés. Dans ce contexte, l’utilisation d’un endoscope à usage unique doit être considéré et propose afin de réduire les risques d’exposition aérienne et manu-portée lors du nettoyage de l’endoscope souillé.
Le bio-nettoyage des surfaces susceptibles d’avoir été souillées (fauteuil, brancards, tables, appareils et sols) doit être réalisé avec le produit détergent désinfectant habituel. Le haut conseil de santé publique dans son avis du 18 Février 2020 recommande la désinfection des sols avec l’eau de Javel à une concentration de 0,5% (5 000 ppm) ou avec tout autre produit validé par la norme EN 14476.
Le circuit d’évacuation des déchets doit respecter la filière d’évacuation des déchets à risque infectieux.
Dans le contexte actuel et dans la mesure où un patient asymptomatique peut être infectant, nous proposons de respecter les mêmes précautions pour la réalisation d’une bronchoscopie que le patient soit atteint, suspect ou sans évidence clinique d’infection COVID-19.
Ces recommandations sont susceptibles d’évoluer rapidement suivant l’évolution des connaissances et la situation épidémiologique.
Bibliographie
- Nouvelle définition des cas de COVID-19 et prise en charge de ces patients. Ministère des Solidarités et de la Santé. Direction Générale de la Santé Référence MARS 2020_8. 01/03/2020
- Procédure de prise en charge au bloc opératoire d’un patient infecté par le nCoV 2020, GED CHU Bichat Claude Bernard. APHP.7
- Avis relatif aux indications du port des masques chirurgicaux et des appareils de protection respiratoire de type FFP2 pour les professionnels de sante. Société Française d’Hygiène Hospitalière – 04 mars 2020
- Epidémie de COVID-19 recommandations en endoscopie digestive sfed.org
- Propositions pour la prise en charge anesthésique d’un patient suspect ou infecté à coronavirus COVID-19 sfar.org
- Avis relatif aux mesures d’hygiène pour la prise en charge d’un patient considéré comme cas suspect, possible ou confirmé d’infection à 2019-nCoV Société Française d’hygiène hospitalière avis du 28 Janvier 2020
